Χαϊκού (俳句‎): «ΑΣΤΕΊΟΣ ΣΤΊΧΟΣ »

Ζωγραφιά μανιταριών από τον Τσικούσο (1763-1830) και το χαϊκού «κάτι διασκεδαστικό» του Ρανγκιού (1798-1876)): «Μετά την πυρά/σώθηκ' η θράκα/ένα κόκκινο φύλλο»

χαϊκού (ιαπωνικά: 俳句‎, «αστείος στίχος»). Είναι μια ιαπωνική ποιητική φόρμα, οπου παραδοσιακά αποτελείται από τρεις ομάδες των 5, 7, 5 συλλαβών, οι οποίες τοποθετούνται σε τρεις στίχους για έμφαση ή σε έναν, χωρισμένο με κενά. Το χαϊκού είναι με συνολικά 17 συλλαβές η πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο. Περιγράφει μια εικόνα της φύσης και δίνει στοιχεία για την εποχή του χρόνου μέσα από εποχιακές λέξεις (Κίγκο). Ο ιδρυτής του σύγχρονου χαϊκού ως αυτόνομης μορφής ποίησης ήταν ο Μασαόκα Σίκι, ο οποίος επίσης διαμόρφωσε για την ιαπωνική ποιητική φόρμα, τον όρο χαϊκού (από τους παλιότερους χαϊκάι ή χόκκου).

Ένα χαϊκού διαβάζεται σε μια αναπνοή.

Προγονικές μορφές του χαϊκού ήταν το τάνκα (με μέτρο 31 συλλαβών σε δύο ομάδες των 5-7-5 και 7-7) και το ρένγκα (μια αλυσίδα από τάνκα). Αρχικά πολλοί ποιητές συνέθεταν τάνκα σε κοινωνικές συνευρέσεις αυτοσχεδιάζοντας από κοινού. Ο πρώτος ποιητής δημιουργούσε το χόκκου (την αρχική στροφή του τάνκα, 5-7-5), ο δεύτερος το ματσούκου (την επόμενη στροφή, 7-7). Αυτή η μορφή της ομαδικής ποίησης ήταν γνωστή και σαν ουάκα (ποίηση ερωταπόκρισης). Αργότερα, σαν ένα είδος κοινωνικού παιχνιδιού, συνέθεταν ολόκληρες αλυσίδες από τάνκα, που οδήγησε στο χακάι-ρένγκα όπου οι στροφές ενώνονταν μεταξύ τους θεματικά.

Από το 13ο αιώνα εμφανίζονται τα πρώτα τεκμηριωμένα χόκκου ως ξεχωριστή λυρική μορφή. Το χόκκου εξελίχθηκε ως περιπαικτικό και αστείο, αγαπητό στους αυλικούς και τους σαμουράι.Στα μέσα του 20ού αιώνα άρχισαν τα χαϊκού να διαδίδονται στο δυτικό κόσμο. Σήμερα γράφονται χαϊκού σχεδόν σε όλες τις γλώσσες.

Στις πρώτες αναγνωρισμένες προσπάθειες σύνθεσης χαϊκού στην Ελλάδα καταγράφεται το 1925, απο τον Γεώργιο Σταυρόπουλο και τον Νικόλαο Χάγιερ-Μπουφίδης. Ο πιο επιφανής Έλληνας που έγραψε χαϊκού είναι ο Γιώργος Σεφέρης («Δεκαέξι χαϊκού», Τετράδιο Γυμνασμάτων (1928-1937)) και θεωρείται ο εισηγητής των χαϊκού στην Ελλάδα. Η πρώτη αυτοτελής ποιητική συλλογή με ποιήματα χαϊκού στην Ελλάδα, έχει τίτλο «Αλφαβητάρι» (1969)του Ζήσιμου Λορεντζάτου και επειτα του Ι. Δ. Αντωνίου (1972).  Έκτοτε περίπου 50 Έλληνες και Κύπριοι ποιητές έχουν γράψει ποιήματα χαϊκού.