Μητέρα κρατάει τα δεμένα με ιμάντες χέρια του γιου της, που νοσηλεύεται σε Ψυχιατρικό Νοσοκομείο. Αύγουστος 2018 Θοδωρής Νικολάου, φωτορεπόρτερ
Αν η δουλειά τους είναι να γίνονται τα μάτια μας, τότε εκείνος μας ταξιδεύει σε μέρη από τα οποία συχνά αποστρέφουμε το βλέμμα. Με ευαισθησία αλλά και δύναμη, με ενσυναίσθηση και οξυδέρκεια ο Θοδωρής Νικολάου περπάτησε σε δρόμους γειτονικούς, αλλά εν πολλοίς άγνωστους, και σε άλλους, λιγότερο ταξιδεμένους, όπως οι ψυχιατρικές δομές της χώρας, όπου φωτογράφιζε επί μια 5ετία.
Την ώρα που η Ελλάδα συζητάει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία, ο φωτορεπόρτερ που ντοκουμεντάρισε περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε άλλο την καθημερινή ζωή στο οικοσύστημα της ψυχικής υγείας, συζητάει μαζί μας για τη φωτογραφία ως «αντικλείδι σε πόρτες σφραγισμένες» και για όσα ο ίδιος έζησε πίσω από αυτές τις πόρτες.
● Πρώτα στα Βαλκάνια για πολλά χρόνια και μετά σε μια άλλη, ακόμα πιο δυσπρόσιτη στους πολλούς «χώρα», τις δομές ψυχικής υγείας. Είσαι μάλλον ένας περιπλανώμενος φωτογράφος, ταξιδεύεις σε μέρη που δύσκολα στρέφει το βλέμμα του κάποιος. Τι είναι αυτό που γυρεύεις σε αυτούς τους δρόμους;
● Πέντε ολόκληρα χρόνια μπήκες σε αμέτρητες δομές ψυχικής υγείας και στις ζωές πάρα πολλών ανθρώπων. Υστερα από όλες αυτές τις συναντήσεις, πώς διαβάζεις τον στίχο του Καρούζου «η λογική λοιπόν είναι μια έμμονη ιδέα των ψυχιάτρων»;
Προσπαθώ να μην αντιμετωπίζω τα λόγια ενός ψυχωσικού ως παραλήρημα που στερείται λογική και συνάφεια, αλλά ως μια κατάσταση που όχι μόνο δεν διαρρηγνύει ή απειλεί την πραγματικότητα, αλλά την εμπλουτίζει. Θεωρώ θησαυρό για όλες και όλους μας τη συνάντηση αυτών των πραγματικοτήτων.
Ζούμε σε μια περίοδο όπου από τη μια οφείλουμε όλοι συνεχώς να δείχνουμε εμμονικά ευτυχείς κι από την άλλη κάθε δυσφορία προς την αφόρητη κατάσταση που έχει επιβληθεί στην κοινωνία ψυχιατρικοποιείται. Εχοντας αυτή την τεράστια εμπειρία, αφού έχεις φωτογραφίσει όλο το οικοσύστημα της ψυχικής υγείας, πώς «διαβάζεις» εσύ τον κόσμο;
Η τυραννία της ευτυχίας και της θετικής ψυχολογίας όχι μόνο απονευρώνει τον άνθρωπο από απαραίτητα συναισθήματα, όπως η θλίψη, ο θυμός, η οργή, αλλά και τον μετατρέπει σε ένα άλογο κούρσας στον κοινωνικό και πολιτικό ιππόδρομο. Αποκύημα του νεοφιλελεύθερου μοντέλου διακυβέρνησης, αποπειράται να ευτελίσει οτιδήποτε συλλογικό, κάνοντας το άτομο μοναδικό πραματευτή της επιτυχίας ή της αποτυχίας του. Κατά την άποψή μου, αυτό το μοντέλο παράγει μοναξιά και ματαίωση που η κοινότητα έχει εκπαιδευτεί να μην αντέχει.
Ποια είναι η εικόνα που κουβαλάς εντός σου από όλη αυτή τη διαδρομή;
Αυτή της Βασούλας, που έζησε για περισσότερα από 30 χρόνια σε ένα ψυχιατρικό τμήμα στο ΨΝΑ, να με πιάνει αγκαζέ και να περπατάμε στον διάδρομο.
Υπάρχει ένα κλικ που δεν έκανες, που δεν μπόρεσες να σηκώσεις τη μηχανή σου;
Η συνείδησή μου και η επαγγελματική δεοντολογία με έχουν αποτρέψει πολλές φορές από το να σηκώσω την κάμερα. Υπάρχει κάτι εξίσου σημαντικό, όμως. Ειδικά στο κομμάτι της ψυχικής υγείας, φωτογραφίζω ως αποτέλεσμα ενός δεσμού που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα σε εμένα και τον άνθρωπο. Κάποια πράγματα οφείλουν να μείνουν μεταξύ μας. Δεν φωτογραφίζονται τα πάντα.
Η χώρα συζητάει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία. Ως ένας άνθρωπος που ντοκουμεντάρισε περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε άλλο την καθημερινή ζωή στις δομές, στους ξενώνες αλλά και τα ψυχιατρεία, αλλά και έχοντας ο ίδιος ψυχιατρική εμπειρία, τι θα πρότεινες;
Οποιαδήποτε προσπάθεια για ψυχιατρική μεταρρύθμιση και αποϊδρυματοποίηση, κατά τη γνώμη μου, είναι καταδικασμένη να αποτύχει αν δεν λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία, το οικονομικό-κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο, αλλά και οι αντιστάσεις της κοινότητας. Δεν είναι μόνο τα τείχη των ιδρυμάτων που πρέπει να γκρεμίσουμε, αλλά και αυτά του «έξω» κόσμου. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση θα πρέπει να μετουσιωθεί σε ένα βαθύτατα πολιτικό και δημοκρατικό αίτημα, χωρίς να λογιστεί ως άλλη μία γραφειοκρατική διαδικασία. Το ζητούμενο δεν είναι απλώς να ανοίξουν οι πόρτες των ιδρυμάτων στην κοινότητα, αλλά να αναλογιστούμε σε ποια κοινότητα.
Στους βαλκανικούς δρόμους και πάλι
Ετοιμάζεσαι να βγεις και πάλι στους αγαπημένους σου βαλκανικούς δρόμους. Μίλησέ μας για το καινούργιο σου πρότζεκτ.
Κι εκεί που νομίζεις πως κάτι τελειώνει μέσα σου, ξαφνικά θεριεύει πάλι. Παρότι το λεύκωμα με τις Εκδόσεις Αγρα κυκλοφόρησε το 2019, ως αποτέλεσμα έξι χρόνων δουλειάς σε δέκα χώρες, ουσιαστικά δεν σταμάτησα ποτέ να ταξιδεύω σ’ αυτές. Αγαπάω πολύ την περιοχή και θέλω κάθε τόσο να επιστρέφω εκεί.
Αυτή τη φορά, όμως, όχι ως φωτογράφος, αλλά ως εισηγητής workshops και σεμιναρίων που έχουν κύρια χαρακτηριστικά την αγάπη για το ταξίδι και τη φωτογραφία. Το όνομα του εκπαιδευτικού αυτού φορέα είναι Streetside School, καθώς λατρεύει να κινείται σε παραδρόμους και να επισκέπτεται μέρη όχι και τόσο τουριστικά
Τις περισσότερες φορές είναι δύσκολο να επεξεργαστώ τις πληροφορίες να τις συνδυάσω να τις εκθέσω. Μερικά πράγματα πρέπει να τα παρουσιάσεις αυτούσια και όπως είναι.
Το άρθρο είναι γραμμένο από την Ντίνα Δασκαλοπούλου και δημοσιευμένο στην ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ του efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου